Gelaatschirurgie

Faciale feminiserende chirurgie (FFS) is een term die een hele bundel van procedures omvat waarbij het mannelijke gezicht wordt vervrouwelijkt. Er bestaan immers een aantal anatomische verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke gezichten en schedels.

Kenmerken

Mannelijke kenmerken

  • Een mannelijk aangezicht is groter, meer vierkant en hoekiger. Het heeft een meer uitgesproken neus en in het bijzonder de neusrug.
  • Een mannelijke schedel heeft een prominente en hoge kin, stevige kaakhoeken met een bijna rechte hoek en een beenderige verdikking boven de oogkassen (frontal bossings).

Vrouwelijke kenmerken

  • Een vrouwelijk aangezicht is kleiner, ovaler en omvat zachtere lijnen. Het heeft grotere oogkassen waarbij de wenkbrauwen hoger zijn ingeplant.
  • Een vrouwelijke schedel heeft een convex (bolvormig) voorhoofd, een minder uitgesproken kin en afgeronde kaakhoeken.

Technieken

Chirurgie die het gezicht vrouwelijker maakt kan (trans) personen helpen met het integreren in de maatschappij in hun vrouwelijke rol, aangezien het aangezicht cruciaal is in de perceptie van iemand als eerder mannelijk of vrouwelijk. Een FFS ingreep richt zich zowel op het aangezichtsskelet als op de weke delen (huid, spieren, bindweefsel) en omvat een hele reeks verschillende technieken die hieronder verder worden toegelicht.

Voorhoofd

Het bovenste derde van het aangezicht bepaalt in grote mate of een aangezicht eerder als mannelijk of vrouwelijk wordt herkend. De typische mannelijke kenmerken – zoals de terugliggende haarlijn, de beenderige prominenties boven de oogkassen (de zogenaamde frontal bossing) en de positie en de vorm van de wenkbrauwen – kunnen worden aangepast door een coronale benadering. Hierbij wordt een toegang tot het voorhoofd gemaakt via een incisie die – van oor naar oor – over het hoofd loopt en zoveel mogelijk in de behaarde hoofdhuid verborgen wordt. Via deze toegang kan men: (1) de frontal bossings verwijderen, (2) de oogkassen wat groter maken, (3) de wenkbrauwen hoger en naar een meer vrouwelijke vorm positioneren en (4) het voorhoofd kleiner maken door de haarlijn op te schuiven naar voren.

Er bestaan drie verschillende types voorhoofdschirurgie:

Type 1: schaven
Sommige mensen hebben een zeer kleine sinus met een dikke frontale sinuswand. In dergelijk geval kan de hoeveelheid overtallig bot gewoon worden weggeschaafd. Slechts een klein percentage van de patiënten – voornamelijk mensen met een kleine sinus (10%) of zij die geen grote botrand hebben – houdt hier een goed resultaat aan over.

Type 2: schaven en opvullen
Deze vorm van voorhoofdschirurgie wordt beperkt gekozen en wordt vooral uitgevoerd als men al tevreden is met de hoek tussen de neus en het voorhoofd. In dit geval moet alleen de holte achter de botrand worden aangepakt. Het holle gebied wordt dan opgevuld met botcement. Helaas wordt deze vorm te vaak gebruikt door chirurgen die geen type 3 reconstructies uitvoeren. Als een type 2 wordt uitgevoerd zonder echte indicatie, ontstaat er een dolfijnachtig voorhoofd. Het nieuwe voorhoofd is dan weliswaar glad, maar het puilt uit in vergelijking met de “ideale” vrouwelijke voorhoofdslijn.

Type 3: reconstructie
Deze recontouringsprocedure is het meest aangewezen en wordt om die reden ook het vaakst uitgevoerd binnen ons centrum. Bij deze ingreep wordt de voorwand van de frontale sinus verwijderd, opnieuw gemodelleerd en teruggeplaatst. De reconstructie van het voorhoofd is de meest complexe techniek, maar ook de meest indrukwekkende. Soms is het nodig om een combinatie te gebruiken van enerzijds een reconstructie van het voorhoofd en anderzijds het uitvlakken met botcement om tot de gewenste vorm te komen.

Kin

De vrouwelijke kin is puntiger, smaller en minder hoog dan de mannelijke kin. Bij FFS kan de kin worden aangepast door middel van een chirurgische kaakcorrectie (osteotomie) via toegang langs de mond. Hierbij worden de losgemaakte botfragmenten eerst verplaatst om de vorm aan te passen en nadien terug gefixeerd met titanium plaatjes.

Kaakhoeken

De kaakhoek bij mannen is meer prominent door een dikkere kauwspier die er aangrijpt, maar vooral door een meer uitgesproken beenderige structuur van de onderkaak, die op die plaats zowel naar achter, naar onder als naar buiten toe uitgebreider is dan bij vrouwen. De kaakhoek kan via toegang langs de mond en zonder zichtbare littekens worden verkleind door middel van een chirurgische kaakcorrectie (osteotomie) waarbij het teveel aan bot wordt weggenomen.

Orthognatische (kaak)chirurgie

De volumes in het middelste en onderste derde van het gelaat kunnen veranderd worden door een combinatie van een verplaatsing van de botstructuren van de boven- en onderkaak. Deze veranderingen kunnen het gezicht meer volume geven en ronder maken. Door deze ingreep wordt de kin minder prominent, de kaakhoeken minder uitgesproken en de bovenste fronttanden meer zichtbaar. Alle insnedes bevinden zich in de mond, waardoor er geen zichtbare littekens zijn. Ook hier worden de verplaatste botstukken opnieuw vastgezet met behulp van titanium plaatjes.

Neus

De neus bij mannen is meestal groter dan bij vrouwen. De neusrug is rechter en de hoeken naar het voorhoofd en de bovenlip zijn scherper. Bij correctie van het voorhoofd kan de hoek tussen neus en voorhoofd al stomper gemaakt worden, en bij orthognatische chirurgie kan ook de hoek tussen neus en bovenlip stomper gemaakt worden. Als na deze ingrepen het gewenste effect op de neus nog te klein blijkt te zijn, kan er in tweede tijd ook nog een neuscorrectie worden uitgevoerd. Hierbij maakt men de neus kleiner, de neusrug minder prominent en de tip wat meer opwaarts.

Jukbeenderen

Vrouwen hebben meestal iets prominentere jukbeenderen dan mannen, maar het corrigeren van de jukbeenderen alleen heeft geen erg grote feminiserende invloed. Deze correctie wordt vooral uitgevoerd omdat prominente jukbeenderen zowel bij mannen als bij vrouwen attractief bevonden worden. De ingreep verloopt eveneens via toegang langs de mond en veroorzaakt dus geen zichtbare littekens.

Adamsappel

Indien er sprake is van een uitgesproken adamsappel, kan deze gereduceerd worden via een ingreep. De adamsappelcorrectie is een eenvoudige operatie waarbij de naar voor uitstekende en opvallende adamsappel gecorrigeerd wordt via een klein sneetje dwars over de adamsappel. Hierdoor harmoniseren de verhoudingen in de hals en ontstaat er een betere halscontour. Het litteken is klein en bijna onzichtbaar omdat de halshuid over het algemeen mooi geneest. De adamsappelreductie kan gecombineerd en samen uitgevoerd worden met FFS of stemchirurgie. Opgelet: indien u een stemverhogende ingreep wenst, wordt er aangeraden om de adamsappelreductie pas na de stemchirurgie te laten plaatsvinden.

Oogleden

Een ooglidcorrectie – ook wel canthoplastiek genaamd – is geen specifieke FFS procedure, maar wordt hier wel vaak mee gecombineerd. Een veelzeggend teken van veroudering van het gezicht is overtollige huid boven en onder de ogen. Tijdens een feminiserende ingreep is het gebruikelijk om deze wallen en hangende oogleden te corrigeren. Bij deze ingreep worden er incisies gemaakt in de natuurlijke vouwen of plooien van de oogleden. Onderliggend vet kan verwijderd worden en overtollige huid kan langs de natuurlijke plooi van het ooglid weggesneden worden. De incisies worden terug gesloten met een zeer fijne hechting. Het duurt gemiddeld 1 à 2 weken voordat de zwelling en blauwe plekken verdwijnen, maar het uiteindelijke eindresultaat is pas zichtbaar en stabiel na enkele maanden. Afhankelijk van de omvang van de procedure duurt de operatie ongeveer een uur. De hechtingen worden ongeveer 7 dagen na de operatie verwijderd.

Oorlellen

Als u de oorlellen te groot vindt, kunnen deze verkleind worden met behulp van een eenvoudige incisie op de onderrand. Een oorlelreductie kan in principe onder lokale verdoving gebeuren, maar vindt meestal plaats onder volledige narcose tijdens de rest van de chirurgie.

Lippen

Mannelijke (of verouderde vrouwelijke) lippen geven vaker een langer aspect van de bovenlip met minder projectie en zichtbaarheid van de tanden. Om jeugdige vrouwelijke lippen te bekomen maken we de lippen wat korter, waardoor er meer projectie en zichtbaarheid van de tanden ontstaat. Hiervoor pakken we zowel de vorm als het volume van de lippen aan: de vorm wordt aangepast door een incisie waarbij de afstand tussen neus en bovenlip verkleind wordt, en een groter volume wordt bekomen door middel van (lipo)fillings.

Facelift

Er bestaan drie types afhankelijk van de indicatie: (1) een volledige facelift, (2) een neklift en (3) een facelift van het middengelaat. De neklift gebeurt bijna altijd in combinatie met een facelift.

Lipofilling

Dit is een efficiënte procedure waarbij er eigen vet kan afgenomen worden via liposuctie (vaak ter hoogte van het abdomen of de dijen) en geïnjecteerd kan worden waar nodig.

Doelgroep

Voor iedere meerderjarige (trans) persoon met wens tot deze vorm van genderbevestigende chirurgie. Tijdens de transitie kiest een deel van de trans personen voor gelaatschirurgie omwille van fysieke en psychische redenen.

Voorwaarden

Algemene voorwaarden: (1) er mogen geen onderliggende medische contra-indicaties aanwezig zijn en (2) er dient een toestemmingsformulier (informed consent) ondertekend te worden.

Specifieke voorwaarden: (1) u bent minstens 18 jaar oud en (2) u volgt bij voorkeur al minstens 6 tot 12 maanden hormoontherapie.

Voorbereiding

Gelaatschirurgie is zeer specifiek, individueel en persoonlijk. Het is dus absoluut maatwerk. Om die reden is er voor de ingreep altijd een intake consult nodig bij de MKA-arts. Daarnaast wordt er een CBCT (cone beam computer tomografie) full skull scan genomen, waarbij er een 3D-beeld gemaakt wordt van (delen van) het hoofd en de hals. Een op maat gemaakt behandelplan en details over de precieze procedure zijn dus pas mogelijk na het intakegesprek en de 3D-scan simulatie.

Ten slotte verwijzen we u ook door naar een standaard preoperatieve raadpleging anesthesie.

Inhoudsverantwoordelijke
Dr. Olivier Beckers, Mond-, Kaak- en Aangezichtsheelkunde - 2022

© 2024 Ziekenhuis Oost-Limburg