Logopedie

Het doel van stemtherapie is om uw stemapparaat op een andere manier te leren gebruiken en zodoende een ‘nieuwe’ stem te ontwikkelen. Door middel van specifieke oefeningen en spiertraining leert u een nieuw geluid aan. De oefeningen focussen voornamelijk op de flexibiliteit van de stem, de resonantie, de articulatie, de toonhoogte en de intonatie en hoe deze zich verhouden tot de genderidentiteit. Het is de combinatie van deze elementen en andere non-verbale aspecten (zoals lichaamshouding, mimiek, oogcontact, …) die een stem eerder genderneutraal, mannelijk of vrouwelijk doet klinken.

Aanmelding

U kan zich aanmelden via het secretariaat KNO om een intakegesprek in te plannen. Dit kan enkel via e-mail: linda.vleesschouwers@zol.be. De intakes voor stemtherapie vinden tweewekelijks plaats in het KNO-stemcentrum.

Om stemtherapie te kunnen opstarten, dient u eerst te voldoen aan volgende voorwaarden: (1) intake KNO-stemcentrum met logopedisch onderzoek, (2) voorschrift KNO-arts en (3) geïnformeerde toestemming (informed consent).

Verloop

1. Intake KNO-stemcentrum met logopedisch onderzoek

Als eerste stap – dus vooraleer er effectief gestart wordt met stemtraining – zal de logopediste uw stemgebruik en -mogelijkheden in kaart brengen a.d.h.v. een uitgebreid stemonderzoek. Er wordt een stemvideo gemaakt om de stemplooitrilling in beeld te brengen en de algemene gezondheid van de stem te bepalen. Daarnaast kijkt de KNO-arts na of er medische aspecten zijn die uw stem mogelijks beïnvloeden, en wordt er een evaluatie gemaakt van uw stembanden en -plooien. Deze inschatting gebeurt op basis van een anamnesegesprek en akoestische metingen.

Om in aanmerking te komen voor een eventuele tussenkomst voor logopedische therapie, heeft u een voorschrift nodig van de KNO-arts en dient u te voldoen aan de voorwaarden inzake de afgenomen metingen. Indien u hier meer info over wenst, kunt u dit te allen tijde bespreken met uw KNO-arts.

2. Logopedisch behandelplan

Op basis van de metingen uit het stemonderzoek stellen we een logopedisch therapieplan op met enkele vooropgestelde doelen. Hierbij focussen we vooral op de transfer van het aangeleerd nieuw stemgedrag naar het dagelijkse leven.

Voorbeelden van mogelijke therapiedoelen:

• Gezond en ontspannen stemgebruik
• Het vergroten van het stembereik
• Verhoging/verlaging spreektoonhoogte
• Betere articulatie
•  Resonantie/stemtimbre
• Mimiek en lichaamstaal
• Houding
• Natuurlijk stemgebruik
• Regeling stemvolume
• Intonatie, melodie en emoties in stem
• Correct ademgebruik/adem-stemkoppeling
• Pre- en postoperatieve therapie na fonochirurgie

3. Stemtherapie/stemtraining

Iedereen klinkt anders door een verschillende trillingsfrequentie van de stembanden. Een mannelijk strottenhoofd is groter en heeft dikkere en langere stembanden, waardoor de trillingen trager gaan (lagere trillingsfrequentie). Bij een mannenstem ligt deze frequentie rond de 120 Hz en bij een vrouwenstem rond de 220 Hz, maar er zijn natuurlijk ook mannen met een hogere stem en vrouwen met een lagere stem. Hierdoor vinden we tussen deze waarden een gender ambigue zone (150 Hz tot 185 Hz). Binnen deze zone kan de luisteraar op het eerste gehoor niet goed weten of er nu een eerder mannelijke of vrouwelijke stem aan het woord is. Daarnaast zijn er ook heel wat andere factoren die mee bepalen hoe men door de stem overkomt. Denk hierbij aan articulatie, intonatie, resonantie (manier waarop de stem weerklinkt in de klankkast), woordkeuze, taalgebruik en non-verbale aspecten zoals o.a. lichaamshouding, mimiek en oogcontact.

Bij trans vrouwen verhoogt de stem niet automatisch onder invloed van hormoontherapie. In dit geval is logopedie meestal de eerste keuze om uw stem te verhogen. Hierbij wordt niets aan het stemapparaat zelf gewijzigd, maar leert u hoe u de spieren van het stemapparaat op een andere manier kan gebruiken.

Bij trans mannen daalt de stem wel automatisch onder invloed van hormoontherapie. Dit komt doordat de spiermassa van de stemplooien toeneemt, waardoor de trillingsfrequentie daalt.

Toch merken sommige trans personen te weinig effect op van enkel hormoontherapie en voldoet de uitkomst niet helemaal aan hun verwachtingen. Bovendien ervaart men in 10% van de gevallen nog te weinig stemdaling of een nog te scherp stemtimbre, waardoor logopedie zinvol kan zijn.

Voor stemtherapie kan u terecht bij onze interne logopediste in het Gendercentrum of bij een externe zorgverlener (terug te vinden via de zorgkaart van het Transgender Infopunt: https://transgenderinfo.be/f/zorgaanbod/)  

4. Stemchirurgie (Fonochirurgie)

Indien u stemchirurgie zou wensen, dient u vooraf een adequate logopedische therapie te hebben doorlopen ter feminisatie van de stem. Voor meer informatie omtrent deze chirurgische ingreep, verwijzen we graag door naar de logopediste van ons team.

Duurtijd traject

Het is aangewezen om wekelijks of tweewekelijks telkens gedurende 30 minuten, stemtherapie te volgen. Hoe meer u oefent, hoe sneller de therapie verloopt. We voorzien een follow-up op de dienst KNO na 3 maanden, 6 maanden en 1 jaar therapie.

Kostprijs

Een stemonderzoek kost 132,64 euro. Terugbetaling van dit onderzoek is enkel mogelijk indien er nadien effectief therapie wordt opgestart. Daarom dat we ook een info-moment kunnen plannen om uw stemtraject te kunnen bespreken en samen uit te werken.

De voorwaarden om terugbetaling te bekomen via RIZIV zijn de volgende: 

• Intake KNO-stemcentrum met logopedisch onderzoek
• Voorschrift en laryngo-stroboscopisch verslag van de KNO-arts

Voor het honorarium van stemtherapie verwijzen we graag door naar de website van het RIZIV (www.riziv.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/door-ziekenfonds/individuele-verzorging/honoraires/Paginas/logopedist.aspx), waar u steeds de meest actuele en up to date tarieven kan terugvinden.

Aandachtspunten

Een gezonde interne motivatie is noodzakelijk om de intensieve therapie vol te houden en te doen slagen. Veel en goed oefenen is een absolute must! Daarnaast is het belangrijk om realistische verwachtingen te hebben en te beseffen dat stemtherapie moet passen in de transitie. Soms is het nog niet de ideale timing in uw leven om met deze therapie van start te gaan. Dit zal steeds grondig met u besproken worden.  

Doelgroep

Alle volwassenen en jongeren (+16 jaar) binnen een transitieproces die de wens hebben om een ‘nieuwe’ stem te ontwikkelen.

Wat brengt u mee?

Indien u in het bezit bent van eerdere KNO-verslagen, mag u deze steeds meebrengen.

Team

• Logopediste (stemonderzoek en -therapie): Katrien Eerdekens
• KNO-arts (stemonderzoek en -chirurgie): Dr. Griet Laureyns