Neuronavigatie

Definitie

Neuronavigatie betekent navigeren, ofwel de weg vinden, binnen het zenuwstelsel. Hierbij gaat het dan in de eerste plaats om de hersenen maar tegenwoordig ook meer en meer de wervelkolom. Bij aandoeningen in de hersenen die aan de oppervlakte liggen of dicht tegen herkenbare botstructuren, kan de anatomische kennis voldoende zijn om deze tijdens de ingreep zonder problemen terug te vinden. Maar ook dan kan neuronavigatie nuttig zijn om de huidinsnede zo exact en zo esthetisch/klein mogelijk te maken. Bij kleine en/of dieper gelegen afwijkingen (bvb. onder het hersenoppervlak wat zelf volledig normaal voorkomt), kan de neuronavigatie de chirurg via de veiligste en/of kortste weg naar het doel leiden.

Ontwikkeling van de neuronavigatie

De oudste vorm van neuronavigatie is die waarbij de neurochirurg op grond van zijn kennis en ervaring van de hersenen en de anatomie daarvan, in gedachten het beeld van de scan overdraagt op de werkelijke situatie. Meten van afstanden en vooral de afbeeldingen in drie richtingen van de MRI kunnen daarbij behulpzaam zijn.

Stereotaxie is een methode waarbij gebruik wordt gemaakt van een referentieframe, dat aan de schedel wordt bevestigd. Met hierna gemaakte scans kunnen tot op de millimeter nauwkeurig punten in de hersenen worden bepaald. De methode wordt en werd vooral gebruikt voor het met een naald uitnemen van kleine stukjes weefsel voor onderzoek (biopten) uit diep gelegen delen van de hersenen. Ook voor het aanbrengen van kleine letsels met behulp van verhitting of plaatsen van electrodes in de hersenen bij de neurochirurgische behandeling van de ziekte van Parkinson wordt deze techniek toegepast. De nieuwere stereotaxie systemen bieden daarnaast de mogelijkheid tot "open operaties" met behulp van het frame. Nadeel van deze methode is dat altijd eerst nadat het frame is aangebracht nog een MRI of CT-scan  moet worden gemaakt. Ook kan het frame bij open operaties in de weg zitten.

De komst van snelle en krachtige computers heeft het mogelijk gemaakt dat de stereotaxie zonder frame kan worden bedreven. Dit wordt dan ook wel "frameless stereotaxie" genoemd.

Hoe werkt neuronavigatie?

Bij de neuronavigatie zonder frame wordt gebruik gemaakt van een op voorhand gemaakte scan (MRI of CT), waarvan de computer een driedimensionaal model berekent. Deze MRI kan op een willekeurig moment worden gemaakt. Op de operatiekamer bestaat de opstelling uit een computertoren en een T-vormige arm, waaraan twee infrarood camera's zijn gemonteerd. Deze twee camera's "kijken" naar een instrument waarop een soort balletjes zitten die het infrarode (niet zichtbare) licht terugkaatsen, zodat op ieder moment de plaats van de punt van dit aanwijsinstrument in de ruimte door de navigatiecomputer te berekenen valt. Op het hoofd van de patiënt en op de MRI worden een aantal goed te identificeren punten aangewezen, zoals b.v. de neusrug, de gehoorgangen, de oogkasranden of kleine stickers die voor het MRI-onderzoek op het hoofd geplakt zijn. De infrarood camera's op de operatiekamer registreren dit en vergelijken de punten met het driedimensionale model van de MRI in de navigatiecomputer.
 

Neuronavigatie opstelling

Figuur: Neuronavigatie opstelling

 

Als dit is gebeurd, kan vervolgens ieder willekeurig punt binnen de schedel met een aanwijsinstrument worden aangewezen en direct met de verkregen MRI worden vergeleken. Op het monitorbeeld ziet de neurochirurg dan steeds op de MRI waar hij bezig is. Zo kunnen processen erg gemakkelijk worden gelokaliseerd zelfs al voordat de schedel is geopend, zodat het luikje in de schedel minder groot hoeft te zijn. Ook kunnen de randen van processen die zich moeilijk met het blote oog van gezond weefsel laten onderscheiden (zoals nogal eens het geval is bij bepaalde hersentumoren) worden vastgesteld. Tenslotte kan het beeld ook nog eens in de operatiemicroscoop worden geprojecteerd. De neurochirurg ziet dan door de microscoop op ieder moment de omtrek van de afwijking geprojecteerd. Er kan met ieder instrument genavigeerd worden, zoals b.v. een endoscoop (kijkbuis) voor operaties diep in de hersenen.

Neuronavigatiebeelden craniaal

Figuur: Neuronavigatiebeelden craniaal

 

Neuronavigatiebeelden spinaal

Figuur: Neuronavigatiebeelden spinaal

 

Ontwikkelingen

Huidige ontwikkelingen binnen de neuronavigatie kunnen ertoe leiden dat, bvb. met behulp van functioneel-MRI (fMRI) scan onderzoek, het steeds meer mogelijk wordt om ook de functie van bepaalde hersengebieden nauwkeurig te kunnen vastleggen. Deze gegevens kunnen dan ook worden ingevoerd in het neuronavigatie systeem. Tijdens de operatie weet de neurochirurg dan precies waar belangrijke hersenfuncties zoals taal en motoriek zijn gelokaliseerd. De kans op beschadiging van deze belangrijke hersenfuncties tijdens een operatie wordt door deze informatie dan nog verder gereduceerd.

Eén van de nadelen van neuronavigatie is dat de scan waarmee gewerkt wordt, vòòr de operatie uitgevoerd werd. Dit betekent dat naarmate de operatie vordert en de hersenen (door wegname van hersenvocht of een aandoening die druk veroorzaakte) wat van plaats verschuiven, de nauwkeurigheid van de navigatie afneemt. Dit kan verholpen worden door tijdens de ingreep een nieuwe scan te maken in het operatiekwartier zelf (peroperatieve CT of MRI) waarmee terug de correcte uitgangspositie bekomen wordt en de nauwkeurigheid van de navigatie terug optimaal is, cfr. volgend topic navigatiesuite met intra-operatieve multislice CT.

Inhoudsverantwoordelijke
Dr. Jan Wuyts, Neurochirurgie - 2016

Contact

Voor het plannen van een afspraak, opvragen van attesten of verslagen of meer informatie kan u terecht op ons hoofdsecretariaat te Genk.
Bereikbaar alle werkdagen van 08.30 u tem 16.30 u.

Tel. 0032 (0)89/32 60 40
E-mailadres: secretariaat.neurochirurgie@zol.be

Symposia

Hieronder kan u een overzicht raadplegen van de symposia van onze groep.

Publicaties

Hieronder kan u een overzicht raadplegen van de wetenschappelijke publicaties en professionele activiteiten van onze groep.

Bekijk alle publicaties

© 2024 Ziekenhuis Oost-Limburg