De oorzaak voor verminderde vruchtbaarheid bij de vrouw kan zich op verschillende niveaus situeren.
1. De baarmoederhals
De baarmoederhals wordt voor de eisprong voorbereid om zaadcellen te verzamelen en doorgang te verlenen. Deze voorbereiding bestaat uit het vormen van helder, rekbaar slijm en het opengaan van de baarmoedermond. De belangrijkste oorzaken van een abnormaal slijm zijn:
- infectie van de baarmoederhals
- onvoldoende of slechte hormonale voorbereiding van het slijm
- vroegere ingreep aan de baarmoederhals (bv. conisatie)
- soms heeft de vrouw antistoffen in het slijm die de zaadcellen tegenhouden
Een oplossing voor deze problemen kan bekomen worden door inseminaties (IUI) uit te voeren.
2. De baarmoeder
De baarmoederholte heeft als voornaamste opdracht het embryo op te vangen en te laten innestelen. Het baarmoederslijmvlies (endometrium) ondergaat daarvoor elke maand een aantal belangrijke veranderingen. Het vrouwelijk hormoon (oestrogeen) bevordert tijdens de eerste twee weken na de menstruatie de groei van het baarmoederslijmvlies. Na de eisprong maakt de eierstok progesteron aan, dat het slijmvlies ontvankelijk maakt voor het embryo. Hormonale stoornissen kunnen dus aanleiding geven tot ongunstige veranderingen in het baarmoederslijmvlies, waardoor de innesteling bemoeilijkt wordt. Deze problemen kunnen verholpen worden door hormonale ondersteuning van de cyclus.
Verder kan de baarmoederholte een abnormale vorm hebben. Dit kan aangeboren zijn, zoals een volledig of een gedeeltelijk tussenschot (septum), een tweehoornige baarmoeder of een T-vormige baarmoeder. Er kunnen ook afwijkingen zijn die op latere leeftijd ontstaan, zoals een poliep, een fibroom (myoom) of verklevingen. Voor deze problemen kan een operatieve hysteroscopie verricht worden.
Er kan adenomyose vastgesteld worden. Dit is een aandoening waarbij het baarmoederslijmvlies ingroeit in de spierwand van de baarmoeder. Hierdoor wordt deze spierwand verzwakt en kunnen er problemen met de innesteling optreden. Naar de behandeling van adenomyose loopt nog onderzoek. Eventueel kunnen we met een hormonale behandeling de adenomyose ‘uitdrogen’. Indien er plaatselijk adenomyotische cysten gevormd worden, kan ook een operatieve hysteroscopie verricht worden om deze cysten te verwijderen.
3. De eileiders
De eileiders hebben eveneens een belangrijke taak: zij zorgen ervoor dat de zaadcellen de eicel kunnen bereiken en dat de (eventueel) bevruchte eicel terug naar de baarmoederholte wordt geleid. De eicel wordt dus bevrucht in de eileider.
Door infecties, vroegere operaties of endometriose kunnen er verklevingen ontstaan rond of in de eileider, waardoor deze minder of niet doorgankelijk is. Indien de doorgankelijkheid van de eileider niet chirurgisch hersteld kan worden, kan een IVF/ICSI behandeling een oplossing bieden.
4. De eierstokken
Iedere maand rijpen in de eierstokken 1 of 2 eicellen uit. Dit wordt geregeld door de hormonen van twee hersenklieren: de hypothalamus en de hypofyse. De eierstok zelf maakt de hormonen oestradiol en progesteron aan. De hypothalamus, hypofyse en eierstokken zijn haarfijn op elkaar afgestemd. Als er problemen optreden in deze ingewikkelde samenwerking, dan heeft dit een weerslag op de eisprong. Wanneer er geen of slechts af en toe een eisprong plaatsvindt, blijft ook de menstruatie uit of treedt deze zeer onregelmatig op. De oorzaak hiervan kan dus op verschillende niveaus liggen:
- Als de hypofyse of hypothalamus niet goed werken, worden de eierstokken niet meer gestimuleerd door de hormonen LH en FSH. Hiervoor kunnen verschillende oorzaken zijn: chronische ziekten, sterke daling van het lichaamsgewicht, stress en uitgesproken lichamelijke inspanning (excessief sporten). Bepaalde geneesmiddelen kunnen de LH- en FSH-productie verstoren.
- Vroegtijdige menopauze: De meeste vrouwen hebben een ruime hoeveelheid eicellen, voldoende tot aan de menopauze. Bij sommige vrouwen is de voorraad aan eicellen reeds voor de menopauze uitgeput. We spreken dan van een vroegtijdige menopauze.
Meer informatie: https://www.freya.nl/brochures/pof/ - Overproductie van prolactine (borstvoedingshormoon) door de hypofyse kan een negatief effect op de cyclus hebben. Deze overproductie kan o.a. veroorzaakt worden door een goedaardig gezwelletje in de hypofyse (adenoom), door medicatie (bv. antidepressiva) of door stress.
5. PCOS
PCOS is de afkorting van polycystisch ovarieel syndroom. Bij vrouwen met PCOS zitten er teveel kleine follikels op de eierstokken. Deze kunnen moeilijk tot groei en ovulatie komen. Dit wordt veroorzaakt door een complexe verstoring in de hormoonbalans. Vrouwen met PCOS hebben soms ook te veel mannelijke hormonen, waardoor ze last kunnen hebben van acné en ongewenste haargroei. We weten dat PCOS ook een verhoogd risico geeft op metabole aandoeningen zoals diabetes, hoge bloeddruk en een verhoogd cholesterolgehalte. Daarom is het belangrijk dat patiënten met PCOS een gezonde levensstijl hanteren, overgewicht vermijden en zich jaarlijks laten opvolgen bij de huisarts. In geval van overgewicht kan een beperkte gewichtsreductie (5-10% van het gewicht) al leiden tot het herstel van de menstruele cyclus.
Meer informatie: https://www.freya.nl/brochures/PCOS/
6. Endometriose
Men spreekt van endometriose wanneer het baarmoederslijmvlies (endometrium) ook op andere plaatsen in de buikholte aanwezig is. Meestal worden deze haarden van endometriose aangetroffen op het buikvlies, op de eierstokken en de eileiders. Deze endometriosehaarden gaan, net als het normale baarmoederslijmvlies, ook bloeden op het ogenblik van de menstruatie, waardoor pijn en verklevingen kunnen ontstaan rond de eierstokken en eileiders. Door bloedingen van deze endometriosehaarden in de eierstokken kunnen zich cysten vormen. Vrouwen met een lichte graad van endometriose hebben nog een grote kans op spontane zwangerschap. Naargelang de graad van cystevorming en vergroeiingen toeneemt, vermindert de kans op zwangerschap. Patiënten met endometriose hebben ook dikwijls pijn in de onderbuik, en dit vooral tijdens de menstruatie of tijdens betrekkingen.
Meer informatie kan u vinden op de website van de endometriosevereniging België: https://.endohome.be
Inhoudsverantwoordelijke:
Dr. Nathalie Dhont, Fertiliteit - 2021
Printvriendelijke versie