Pancreas

Pancreas of alvliesklier

De pancreas of alvleesklier is een langeraakt orgaan in de bovenbuik, gelegen tussen de bocht van het duodenum (twaalfvingerige darm) en de milt.
We spreken bij de pancreas van een kop (K), lichaam (L) en staart (S).

De pancreas heeft twee belangrijke functies:
1. Rol bij vertering van het voedsel (exocriene functie) door afscheiding van pancreassap.
Het pancreassap gaat via kleine kanaaltjes naar het hoofdkanaal, die uiteindelijk uitmondt in de twaalfvingerige darm. Daar komt trouwens ook de galweg in samen.

2. Rol bij regelen van het bloedsuikergehalte (endocriene functie)
Celgroepjes in de pancreas zorgen voor de aanmaak van de hormonen insuline en glucagon. Insuline verlaagt het bloedsuikergehalte, glucagon verhoogt het.
Deze hormonen worden rechtstreeks aan het bloed afgegeven.

Er zijn verschillende aandoeningen van het pancreas, maar de twee die het meeste voorkomen zijn:
1. Pancreasonstekingen
Een pancreasontsteking kan acuut of chronisch zijn.

Een acute pancreatitis is een snel opkomende ontsteking van het pancreas, die vaak hevige pijn in de bovenbuik geeft. In Westerse landen zijn galstenen, die verplaatst zijn naar de uitmonding van het hoofdkanaal van de pancreas, de meest frekwente oorzaak van een pancreatitis.
De ontsteking kan van zeer mild tot zeer ernstig gaan, waarbij een deel van de pancreas zelfs verteerd kan worden door de eigen verteringsenzymen (necrotiserende pancreatitis).
Meestal is bij de behandeling geen chirurgie nodig, tenzij er necrose voor problemen blijft zorgen; in die gevallen is soms chirurgie nodig. We spreken dan wel over ernstig zieke patiënten.

Een chronische pancreatits is een onsteking van de pancreas die maar blijft duren en uiteindelijk blijvende schade geeft. De exocriene en endocriene functie zijn meestal gestoord. In Westerse landen is langdurig alcoholgebruik meestal de oorzaak, hoewel andere oorzaken mogelijk zijn.
Een medicamenteuze behandeling is zeker de eerste keuze, maar soms is chirurgie nodig; dit gebeurt meestal als de pijn niet onder controle te krijgen is.

2. Pancreastumoren
A. Pancreaskanker (adenocarcinoom)
Pancreaskanker is in ons land een van de dodelijkste kankers. De letsels blijven meestal lang onopgemerkt, en dus is er op het moment van diagnose meestal sprake van een vergevorderd stadium.
Pancreaskanker komt meer voor bij mannen en oa. roken, overvloedig alcohol gebruik en suikerziekte verhogen het risico voor deze ziekte.

Bij diagnose is uitgebreid onderzoek nodig om te bepalen of een chirurgische behandeling mogelijk is. Soms is zelfs eerst een kijkoperatie (laparoscopie) nodig om te bepalen of een operatie haalbaar en zinvol is. Daarbij kijken we ook of er geen onverwachte uitzaaïngen zijn.

Dicht bij de pancreas lopen grote bloedvaten en ook ligt de pancreaskop in een driehoek met ook de maag/duodenum en de galwegen, de pancreasstraat tegen de milt. Meestal moeten er daarom bij een operatie ook andere organen worden opgegeven.

Bij een tumor van de pancreaskop spreken we meestal van een Whipple operatie.

Bij een Whipple operatie wordt de pancreaskop (en soms het lichaam) verwijderd, samen met een deel van de dunnedarm, een deel van het galkanaal, de galblaas, lymfeklieren van de alvleesklier en soms een deel van de maag.
De dunnedarm wordt daarna zo gelegd, dat voedsel en verteringssappen weer kunnen aflopen. Daar moeten wel nieuwe verbindingen worden gemaakt, die allen een risico vormen voor ontwikkelen van complicaties.
Dat betekent dat een Whipple operatie een grote ingreep is met duidelijke risico’s.

Bij een tumor van de pancreasstaart spreken we van een pancreasstaart-resectie of distale pancreatectomie (met of zonder de milt).

Bij een pancreasstaart resectie verwijdert de chirurg de pancreasstaart en soms een deel van het pancreaslichaam. Soms is het nodig om ook de milt mee weg te nemen. Technisch is dit gebied wat makkelijker bereikbaar dan de pancreaskop.

Bij andere tumoren is soms een totale pancreatectomie of een enucleatie nodig.

B. Neuroendocriene tumor
Neuroendocriene tumoren van het pancreas zijn zeldzaam.
Vaak groeien ze trager dan een echte pancreaskanker en zijn ze minder agressief.
Chirurgie wordt meestal enkel uitgevoerd als er duidelijke klachten zijn.