Algemeen
De nervus trigeminus ("drielingzenuw") is de 5e hersenzenuw (nervus V) en verzorgt de gevoeligheid van het gelaat, de ogen, tanden en controleert de kauwfunctie. Trigeminusneuralgie of ook de meer beschrijvende naam "tic douloureux (van Trousseau)" is pijn in één van de gelaatsgebieden en vormt het meest frequent voorkomende craniofaciaal pijnsyndroom (4/100000), dat voornamelijk mensen ouder dan 50 jaar treft.
Zelden komt neuralgie van een andere hersenzenuw voor (bvb. glossopharyngeusneuralgie, nervus IX).
Figuur: Nervus trigeminus anatomie
Oorzaken
Er wordt aangenomen dat dit pijnsyndroom veroorzaakt wordt door een compressie van de trigeminuszenuwtakken door een bloedvat (neurovasculair conflict): arteria cerebellaris superior, arteria basilaris of diverse veneuze structuren.
Bij jonge mensen moet men bedacht zijn op een tumor die op de zenuw druk uitoefent of multipele sclerose.
Symptomen
De typische pijnscheuten bij trigeminusneuralgie zijn uitermate hevig en kortdurend en betreffen veelal één helft van het gelaat. Meest frequent komen deze in het middelste of het onderste deel van het gelaat voor (trigeminus 2- of 3-tak). Zeldzamer betreft het pijn in het voorhoofd of oog (trigeminus 1-tak). Pijn kan spontaan voorkomen, maar kan in het bijzonder ook vaak uitgelokt worden door aanraak- (bvb. scheren) of bewegings-stimuli (kauwen, praten).
De pijnvrije intervallen kunnen minuten tot weken duren, maar spontaan herstel is zeldzaam. Tijdens de slaap zijn er zelden aanvallen.
Figuur: Pijnscheuten bij trigeminusneuralgie
Diagnose
De diagnose is een klinische diagnose en wordt klassiek door de huisarts of neuroloog gesteld. Een NMR van de hersenen kan soms een neurovasculair conflict aantonen.
Behandeling
Trigeminusneuralgie wordt in eerste instantie medicamenteus behandeld. Neurontin en Tegretol zijn de eerste keuze preparaten. Soms wordt Diphantoïne gebruikt.
Als de klachten niet langer blijken te beantwoorden aan medicatie kan een neurochirurgische ingreep worden overwogen. Deze bestaat uit een brughoektrepanatie (schedelluikje of -opening achter oor) waarbij het comprimerend bloedvat wordt gescheiden van de zenuw (microvasculaire decompressie (MVD) van de trigeminus-zenuw volgens Jannetta). Hierbij wordt er een sponsje of "pad" tussen de zenuw en het bloedvat geplaatst om beide van elkaar gescheiden te houden. Deze ingreep heeft een goed resultaat in ongeveer driekwart van de patiënten, maar succes ligt beduidend lager bij Multipele Sclerose-patiënten. Complicaties zijn mogelijk doch zeldzaam (wondproblemen en/of liquorlekkage, pijnlijke doofheid ("anesthesia dolorosa") van het aangezicht, loskomen of terug verschuiven van het sponsje, ...).
Figuur: MVD bij trigeminusneuralgie
Als alternatief voor heelkunde kunnen lokale behandelingen soms soelaas brengen: alcoholisatie van één of meerdere zenuwtakken of thermocoagulatie van het ganglion van Gasser (zenuwknoop van de trigeminus zenuw) t.h.v. de schedelbasis (ook gekend als Kirschner-procedure): hierbij wordt een naaldelectrode via de kaak doorheen één van de schedelopeningen onderaan de schedel waar de nervus trigeminus uittreedt in het ganglion gebracht en wordt hier d.m.v. verhitting een focaal letsel aangebracht om de gevoelstakken (en de pijn) van de zenuw uit te schakelen. Deze technieken worden op de pijnkliniek uitgevoerd.
Figuur: Thermocoagulatie (Kirschner procedure)
Printvriendelijke versie